📌 W tym artykule w skrócie:
- Termin 5 lat: To podstawowy czas na dochodzenie zachowku. Ale uważaj! Liczy się go różnie w zależności od tego, czy był testament.
- Start zegara: Przy testamencie liczysz od dnia jego ogłoszenia w sądzie/u notariusza. Przy ustawie i darowiznach – od dnia śmierci.
- Przerwanie biegu: Wezwanie do zapłaty wysłane pocztą NIE przerywa przedawnienia! Musisz podjąć akcję w sądzie (pozew, ugoda).
„Nie wiem od czego zacząć, a czas leci…”, „boję się sądu”, „chcę to załatwić spokojnie i uczciwie” – te zdania słyszę najczęściej, gdy dzwonisz do mnie z pytaniem o zachowek przedawnienie. I rozumiem to. Sprawy spadkowe łączą emocje z formalnościami. A do tego dochodzi presja czasu: „zachowek ile lat?”, „jaki jest termin na zachowek?”. W tym tekście przeprowadzę Cię krok po kroku. Pokażę, kiedy biegnie przedawnienie zachowku, co je przerywa i co zrobić, żeby nie przegapić ważnej daty. Ja jestem przewodnikiem – bohaterem jesteś Ty i Twoje spokojne domknięcie sprawy.
Przedawnienie zachowku – od kiedy liczymy 5 lat?
W mojej praktyce najwięcej problemów bierze się z dwóch rzeczy: liczenia terminu „od złej daty” oraz mylenia przedawnienia z 10-letnią „zasadą darowizn”. Już wyjaśniam prosto i po ludzku. Co do zasady, roszczenie o zachowek przedawnia się po 5 latach. Ale kluczowe jest, od kiedy te lata liczymy. I tutaj wchodzą trzy najczęstsze scenariusze:
- Dziedziczenie z testamentu: Czas biegnie od dnia ogłoszenia testamentu (przez sąd lub notariusza). Uwaga! To może być nawet rok lub dwa po śmierci!
- Dziedziczenie ustawowe (brak testamentu): Termin liczysz od dnia śmierci spadkodawcy.
- Pozew przeciwko obdarowanemu (darowizny): Jeśli w spadku nic nie ma i pozywasz osobę, która dostała darowiznę za życia zmarłego, termin też liczysz od dnia śmierci.
Jest jeszcze „stara szkoła”. Jeżeli spadkodawca zmarł (albo testament ogłoszono) przed 23 października 2011 r., wtedy obowiązywał termin 3 lata. Po tej dacie – 5 lat. Prosto.
Pułapka 10 lat – nie daj się zmylić
Najczęściej spotykam nieporozumienie: „Darowizna była 9 lat temu, to chyba już po terminie?”. Nie. Przedawnienie zachowku nie liczy się od daty darowizny. Liczysz od śmierci spadkodawcy (albo ogłoszenia testamentu). Te „10 lat” dotyczy czego innego – czy dana darowizna w ogóle wchodzi do wyliczenia zachowku, gdy trafiła do osoby spoza najbliższej rodziny (osoby obcej). Jeśli obdarowanym jest dziecko (np. brat czy siostra), to nawet darowizna sprzed 20 lat wchodzi do gry, a termin na pozew to nadal 5 lat od śmierci rodzica.
⭐️ KLUCZOWA ZASADA ANNY KLISZ (Do zapamiętania):
Wezwanie do zapłaty wysłane listem poleconym NIE przerywa biegu przedawnienia. To częsty błąd, który kosztuje tysiące złotych. Aby zatrzymać zegar, musisz wykonać czynność „przed sądem lub innym organem”, np. złożyć pozew, wniosek o zawezwanie do próby ugodowej lub wniosek o mediację. Listy adwokackie to tylko negocjacje, zegar tyka dalej.
Historia z życia: „Ostatni dzwonek”
Przyszła do mnie pani Marta. Powiedziała: „Tata zmarł cztery i pół roku temu, ale boję się wojny z siostrą. Czy jak jeszcze poczekam, to się przedawni?”. Gdy sprawdziłam akta, okazało się, że testament ogłoszono dopiero rok po śmierci. To oznaczało, że jej „zegar” na pozew liczy się od ogłoszenia testamentu, a nie od zgonu. Został nam spokojny rok zapasu. Zamiast iść w spór, wysłałam przemyślane pismo, zaproponowałam mediację i rozłożenie na raty. Efekt? Ugoda, pieniądze na konto, zero sali sądowej. I – co najważniejsze – spokój w rodzinie.
⚖️ Co na to Sąd Najwyższy? (Z orzecznictwa)
Stanowisko sądu: Jeśli termin przedawnienia upłynął, a zobowiązany podniesie ten zarzut w sądzie, powództwo musi zostać oddalone. Sąd nie bada wtedy, czy zachowek jest „słuszny” czy „moralny”. Liczy się tylko matematyka czasu. Sądy rzadko stosują art. 5 KC (zasady współżycia społecznego) do ratowania spóźnionych pozwów.
Co to znaczy dla Ciebie? Nie licz na litość sądu. Jeśli spóźnisz się o jeden dzień, przegrasz sprawę.
Co przerywa bieg przedawnienia? (Lista)
Jeśli termin zbliża się niebezpiecznie, musisz działać. Oto co realnie zatrzymuje licznik:
- Pozew o zapłatę zachowku złożony w sądzie.
- Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej (tzw. „zawezwanie”). To tańsza opcja (opłata ok. 300 zł), która pozwala zyskać czas na negocjacje.
- Wniosek o mediację (skierowany do mediatora lub sądu).
- Uznanie długu przez zobowiązanego (np. sms: „Wiem, że muszę Ci oddać 50 tys., ale daj mi czas”, wpłata pierwszej raty na konto).
🎬 Chcesz wiedzieć więcej? Zobacz moje wideo, gdzie tłumaczę jak długo można żądać zachowku i jak nie przegapić terminu:
KLIKNIJ I OBEJRZYJ FILM NA YOUTUBE: Jak długo można żądać zachowku? »
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
1. Czy bieg przedawnienia można przedłużyć?
Nie można go „przedłużyć” umownie, ale można go „przerwać”. Każde przerwanie (np. przez złożenie pozwu) powoduje, że termin 5 lat biegnie od nowa po zakończeniu postępowania.
2. Co jeśli testament był w szufladzie i znalazł się po 6 latach?
Jeśli dziedziczenie następuje na podstawie testamentu, termin 5 lat liczy się od dnia jego ogłoszenia. Jeśli testament znalazł się po 6 latach od śmierci i został dopiero teraz ogłoszony w sądzie – termin na zachowek dopiero startuje! To szansa dla wielu osób, które myślały, że jest za późno.
3. Czy muszę iść do sądu, żeby przerwać bieg?
Tak, czynność musi być dokonana „przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw”. Wyjątkiem jest uznanie roszczenia przez dłużnika (np. w ugodzie pozasądowej), ale to wymaga jego dobrej woli. Jeśli dłużnik milczy – musisz iść do sądu.
Inni czytali również:
Masz wątpliwości co do terminu?
